Trade Label is opgezet als een openbaar, vroegtijdig participatief en volledig transparant project. De redenen hiervoor zijn: (1) principe (gebrek aan transparantie is een belangrijke oorzaak voor de instandhouding van misstanden in productketens) en (2) voorbeeldproject voor democratische vernieuwing waarbij elke projectstap inzichtelijk en toegankelijk voor input wordt gemaakt.
Open voor input
Theorie klopt niet
Wij, consumenten, zijn in theorie de belangrijkste regulator van de nationale en internationale vrijemarkteconomie – door ongewilde producten niet te kopen.
De praktijk is dat maatschappelijk en ecologisch ongewilde producten niet te herkennen zijn in de (web)winkel. Hoe moeten wij als consumenten dan de markt reguleren?
Oproep ACM
Betere keurmerken zijn noodzakelijk om duurzame keuzes te vergemakkelijken stelt de Autoriteit Consument & markt (ACM) in haar Signaal 2020.
De ACM verzoekt de wetgever om:
- Strengere eisen te stellen aan bestaande keurmerken
- Te overwegen zelf de komst van een uniform duurzaamheidslabel te bevorderen [vergelijkbaar met het Energielabel]
Snel en makkelijk vergelijken van producten
Voor consumenten is het belangrijk om snel en makkelijk producten te kunnen vergelijken. De huidige situatie met vrijwillige keurmerken, veel claims en het volledig ontbreken van informatie over duurzaamheid draagt niet hieraan bij.
Het Energielabel is een voorbeeld hoe het ook kan. Alle producten in dezelfde productcategorie hebben wettelijk verplicht een eenduidige score, waardoor het maken van een duurzame keuze sterk wordt vereenvoudigd.
Aanjagen duurzame ontwikkeling
Het Energielabel stimuleert duurzame ontwikkeling. Apparaten zoals koelkasten worden steeds energiezuiniger.
Voor andere productcategorieën geldt hetzelfde. Een groen label verkoopt beter dan een rood label. Bedrijven weten dit en innoveren hierdoor sneller.
Het Energielabel laat tevens zien dat een uniform duurzaamheidslabel de vrijemarktwerking waarborgt en versterkt.
Nieuw toetsingskader
Strengere eisen voor bestaande keurmerken en een uniform duurzaamheidslabel vragen beide om een nieuw toetsingskader.
Voor consumenten is het uiterst onhandig als elke productcategorie een eigen toetsingskader heeft, want dan zie je al snel door de bomen het bos niet meer.
De meest praktische keuze is om een toetsingskader te maken met een score A t/m G dat aansluit bij beide voorstellen van de ACM, zie afbeelding.
Daarnaast is het een duurzame optie om een toetsingskader met een score A t/m G op te delen in 3 nivo’s:
- Nivo 1: Een algemene, voor iedereen duidelijke beschrijving en afbakening van de scores
- Nivo 2: Een juridische afbakening van de scores
- Nivo 3: Expertnivo per productcategorie
Onderstaand een voorbeeld van het basisidee.
Voorbeeldproject voor democratische vernieuwing
Wie ontwikkelt een breed gedragen toetsingskader voor duurzaamheid?
- Ministeries (in zichzelf gekeerde bestuurscultuur, slecht informeren van de Tweede Kamer)
- Experts, bijv. NEN
- Anders, nl. ….
Wie gaat dat doen in een tijd waarin steeds meer mensen de overheid, experts en de enorme lobby van multinationals wantrouwen?
De beste optie is als de Tweede Kamer haar mandaat pakt en een crowdsourcing-project start (zoals IJsland deed bij het maken van een nieuwe grondwet).
“Nivo 1: Een algemene, voor iedereen duidelijke beschrijving en afbakening van de scores” is hiervoor bij uitstek geschikt.
Zie de voorbeeldmotie voor de Tweede Kamer.
Invoering uniform duurzaamheidslabel
Wetgeving is nodig voor de invoering van een uniform duurzaamheidslabel geldend voor alle producten in een productcategorie.
Een goede keuze is om te starten met wetgeving voor 2 eenvoudige productcategorieën. Om daarna het geleerde en identieke wetgeving (copy-paste) stapsgewijs toe te passen op volgende productcategorieën.
Welke duurzaamheidsscore krijgt een product
Voor duurzaamheidsscores zijn er 2 opties:
- bureaucratische regelingen
- het verplicht tonen van de laagste score in de productcategorie op productverpakkingen
Bureaucratische regelingen met vaak veel uitzonderingen zorgen ervoor dat bijna niemand het meer snapt.
De voorkeur gaat dan ook uit naar het verplicht tonen van de laagste score in de productscore op productverpakkingen omdat dit het meest duidelijk en eenvoudig is. En, waardoor innovatie het meest effectief wordt gestimuleerd (bedrijven willen, waar mogelijk, zo snel mogelijk de laagste score verbeteren).
Open toezicht
Toezichthouders zijn vaak ondergefinancierd waardoor toezicht en handhaving (ernstig) te kort schieten, en bedrijven blijven wegkomen met unfaire en niet-duurzame activiteiten.
Een uniform duurzaamheidslabel maakt echter ook nieuwe toezichtsmogelijkheden mogelijk door bewijs te posten op een openbaar platform wanneer een score op een product, factuur, website (en toegangsdeur bedrijf) onjuist is. Deze werkwijze is vooral effectief als er concrete sancties zijn voor de gehele productketen en maker van het eindproduct.
Voor open toezicht geldt daarbij evenals voor alle andere ideeën op deze website: Het is leren door doen.
Vragen & Discussie
Vragen en opmerkingen over dit basisidee graag via de reacties.
De discussie over de oproep van de Autoriteit Consument & Markt aan de politiek en overheid bij voorkeur niet op deze webpagina voeren.